Rối loạn lo âu là khi một người ở trong trạng thái sợ hãi và lo lắng quá mức kéo dài, kèm theo những thay đổi rối loạn chức năng hành vi để tự loại bỏ đi cảm giác lo âu, sợ hãi. Có nhiều liệu pháp giúp kiểm soát và cải thiện chứng bệnh này, trong đó Đông Y – đặc biệt là châm cứu được đánh giá là một phương pháp thuần tự nhiên, an toàn, hiệu quả. Fuji Wellness sẽ cùng bạn tìm hiểu rõ hơn về liệu pháp này trong bài viết dưới đây.
Rối loạn lo âu là gì?
Rối loạn lo âu là dạng phổ biến nhất trong các loại rối loạn tâm thần, với khoảng một phần ba số người đáp ứng tiêu chuẩn về mắc chứng rối loạn lo âu tại một thời điểm nào đó trong cuộc đời của họ.
Các loại rối loạn lo âu được phân biệt với nhau dựa trên các đối tượng hoặc tình huống cụ thể gây ra nỗi sợ hãi, lo lắng và những thay đổi hành vi liên quan.
Theo cẩm nang chẩn đoán và thống kê rối loạn tâm thần, ấn bản thứ 5, bản sửa đổi văn bản (dsm-5-tr) liệt kê các chứng rối loạn lo âu khác nhau theo thứ tự độ tuổi khởi phát điển hình:
- Rối loạn lo âu chia ly.
- Câm nín chọn lọc.
- Ám ảnh cụ thể (động vật, môi trường tự nhiên, vết thương do tiêm có máu, tình huống, các tình huống khác).
- Rối loạn lo âu xã hội.
- Rối loạn hoảng sợ.
- Sợ khoảng trống.
- Rối loạn lo âu lan tỏa.
- Rối loạn lo âu do chất kích thích/thuốc.
- Lo lắng do một tình trạng bệnh lý khác.
- Rối loạn lo âu cụ thể khác (áp dụng khi bệnh nhân có các triệu chứng đáng kể nhưng không đáp ứng tiêu chuẩn về bất kỳ rối loạn lo âu cụ thể nào).
- Lo lắng về sự chia ly và câm nín chọn lọc có xu hướng phát sinh trong thời thơ ấu, trong khi các rối loạn khác được liệt kê ở trên thường phát triển ở tuổi trưởng thành.
Triệu chứng rối loạn lo âu
Khác với các loại lo âu thông thường, rối loạn lo lâu được định nghĩa khi các triệu chứng kéo dài dai dẳng (trên 6 tháng).
Biểu hiện đặc trưng
- Căng thẳng, lo lắng quá mức: triệu chứng điển hình mà những người mắc bệnh đều gặp phải.
- Mất khả năng tập trung: não bộ và hệ thần kinh phải làm việc một cách quá tải làm khả năng tư duy, ghi nhớ trở nên sa sút trầm trọng.
- Khó giữ bình tĩnh và kiểm soát hành vi: là dấu hiệu rõ rệt nhất của chứng rối loạn lo âu.
- Rơi vào trạng thái sợ hãi vô cớ: người bệnh như bị ám ảnh bởi một điều gì đó nhưng lại không rõ nguyên do và việc sống trong nỗi sợ hãi lâu ngày sẽ làm tâm lý bị tổn thương cực kỳ nghiêm trọng.
Triệu chứng thực thể
Triệu chứng của rối loạn lo âu có thể thể hiện qua các dấu hiệu như:
- Tiêu hóa: buồn nôn, nôn mửa, tiêu chảy.
- Hô hấp: khó thở, nghẹt sặc.
- Thần kinh: chóng mặt, hoa mắt, ngất xỉu, đổ mồ hôi, nóng lạnh.
- Tim mạch: trống ngực, nhịp tim nhanh.
- Cơ xương khớp: căng cơ, đau ngực/tức ngực.
Nguyên nhân gây bệnh
Nguyên nhân của chứng rối loạn lo âu phát sinh trong bối cảnh các yếu tố sinh lý xã hội điển hình chứ không từ gen hay từ vấn đề tâm lý khác tác động. Một số nguyên nhân phổ biến gây bệnh có thể kể đến như:
- Căng thẳng quá độ, sang chấn tâm lý: nguyên nhân phổ biến nhất.
- Xu hướng di truyền trong gia đình.
- Nhiều chất dẫn truyền thần kinh liên quan đến sự phát triển của chứng rối loạn lo âu: gaba, glutamate, serotonin, norepinephrine và dopamine.
- Một số rối loạn bệnh lý: hen suyễn, loạn nhịp tim, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (copd), suy tim, cường giáp, hội chứng cushing và u tế bào ưa crôm.
- Các loại thuốc dùng để điều trị một số rối loạn bệnh lý: hen suyễn (albuterol, corticosteroid, theophylline), rối loạn tăng động/giảm chú ý (thuốc kích thích và các chất kích thích khác), bệnh cường giáp (levothyroxine, liothyronine), dị ứng theo mùa (thuốc kháng histamine và thuốc chống sung huyết mũi), rối loạn co giật (phenytoin), parkinson (levodopa).
- Sử dụng chất kích thích, chất cấm: cà phê, rượu, bia, thuốc lá, ma túy,…
Điều trị rối loạn lo âu bằng Đông Y
Với ưu điểm lành tính, không tác dụng phụ, các phương pháp y học cổ truyền được chứng minh mang lại hiệu quả cao trong việc nâng cao chất lượng tinh thần cho người bệnh.
Châm cứu
Châm cứu là phương pháp dùng kim tác động lên các phương huyệt làm giải tỏa lưu thông giúp điều hòa lại dòng năng lượng.
Các nghiên cứu khoa học hiện đại đã chỉ ra rằng châm cứu giúp kích thích sản xuất dopamine, endorphin và serotonin – những chất dẫn truyền thần kinh và hormone có tác dụng điều hòa giấc ngủ, cải thiện sức khỏe tinh thần.
Châm cứu còn chứng minh khả năng điều trị rối loạn lo âu và trầm cảm qua việc điều trị các triệu chứng của bệnh cũng như làm thay đổi nồng độ serotonin và cortisol huyết tương, hai chất cơ bản trong cơ chế bệnh sinh của bệnh rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm. Kết quả điều trị cho bệnh nhân với tỷ lệ khỏi, đỡ khoảng 90% – 95% chỉ sau từ 2-3 tuần điều trị.
Thời gian hiệu quả của châm cứu có thể khác nhau tùy thuộc vào mức độ và thời gian bạn mắc rối loạn lo âu. Tuy nhiên, một số người đã trải nghiệm sự cải thiện ngay sau vài buổi châm cứu. Có thể áp dụng thêm phương pháp cứu ấm (dùng ngải cứu hơ lên các đầu kim châm) trong điều trị.
Quy trình châm cứu chữa rối loạn lo âu chi tiết:
Bước 1: Khám và chẩn đoán
- Khám chẩn đoán: trước khi bắt đầu điều trị, bác sĩ sẽ tiến hành khám và chẩn đoán để xác định tình trạng sức khỏe của bệnh nhân. Điều này bao gồm việc kiểm tra các triệu chứng như căng thẳng, mất ngủ, và lo lắng.
- Lập kế hoạch điều trị: dựa trên kết quả chẩn đoán, bác sĩ sẽ lập một kế hoạch điều trị cụ thể cho từng bệnh nhân.
Bước 2: Chuẩn bị
- Vệ sinh: bác sĩ sẽ vệ sinh khu vực châm cứu để đảm bảo an toàn và tránh nhiễm trùng.
- Chuẩn bị kim châm: kim châm được sử dụng phải là loại chuyên dụng, được khử trùng kỹ lưỡng.
Bước 3: Chọn huyệt đạo
- Huyệt đạo: đối với rối loạn lo âu, các huyệt đạo thường được sử dụng bao gồm bách hội, tứ thần thông, suất cốc, phong trì. Nếu bệnh nhân có triệu chứng đau đầu, huyệt thái dương và dương bạch cũng có thể được châm thêm.
- Kỹ thuật châm cứu: bác sĩ sẽ sử dụng kỹ thuật châm cứu chuyên nghiệp để kích thích các huyệt đạo này. Ngoài ra cũng có thể sử dụng điện châm.
Bước 4: Thực hiện châm cứu
- Châm cứu: kim châm được đưa vào các huyệt đạo đã chọn với độ sâu và góc phù hợp.
- Kích thích huyệt đạo: bác sĩ có thể sử dụng các kỹ thuật như xoay kim, ấn kim để kích thích huyệt đạo.
Bước 5: Kết hợp với các phương pháp khác
- Thiền định: châm cứu có thể kết hợp với thiền định để tăng cường hiệu quả giảm lo âu và cải thiện giấc ngủ.
- Tập thể dục: luyện tập thể dục hàng ngày cũng được khuyến khích để hỗ trợ quá trình điều trị.
- Chế độ ăn uống: bác sĩ có thể tư vấn về chế độ ăn uống lành mạnh để hỗ trợ sức khỏe tâm lý.
Bước 6: Theo dõi và điều chỉnh
- Theo dõi: sau mỗi buổi châm cứu, bác sĩ sẽ theo dõi tình trạng của bệnh nhân để đánh giá hiệu quả điều trị.
- Điều chỉnh: nếu cần thiết, kế hoạch điều trị có thể được điều chỉnh để đạt được kết quả tốt nhất.
Xoa bóp bấm huyệt
Xoa bóp bấm huyệt giúp bệnh nhân rối loạn lo âu giảm căng thẳng, tác động đến dây thần kinh làm tăng cảm giác thư giãn và tăng cường năng lượng cho cơ thể.
Đây là phương pháp dùng tay áp lực nhẹ nhàng lên các huyệt đạo, kích thích lưu thông tuần hoàn, làm giảm căng thẳng và tăng cường năng lượng cho cơ thể.
Phương huyệt sử dụng trong xoa bóp bấm huyệt tương tự với phương pháp châm cứu.
Thuốc đông y
Có nhiều nghiên cứu chứng minh rằng, các hợp chất có trong thuốc đông y mang lại nhiều lợi ích cho việc hỗ trợ điều trị chứng rối loạn lo âu.
Bài thuốc dùng tiểu hồi hương
- Bao gồm: tiểu hồi hương, thục phụ tử long đản thảo, sơn thù du, long xỉ, trần bì, thục địa đản nam tinh, ngô thù du.
Bài thuốc dùng táo nhân
- Bao gồm: táo nhân, sinh long mẫu; nguyên nhục, thái tử sâm, thạch xương bồ; bách hợp; liên tử tâm, trần bì; phục linh; phù tiểu mạch; thần sa và chích cam thảo.
Bài thuốc dùng bạc hà
- Có thể dùng bạc hà ăn sống như một loại rau thơm hoặc có thể xay lấy nước uống hoặc ép dạng tinh dầu để thoa giúp giảm đau đầu.
Bài thuốc dùng trà xanh
- Trà xanh hãm với nước nóng giống như trà, có thể uống hàng ngày.
Bài thuốc can khí uất
- Bao gồm: bạc hà, sài hồ, phục thần, bạch truật, sinh địa, gừng nướng, cam thảo, táo 3 quả, trần bì, mạch môn, hàng cầm, bán hạ.
Bài thuốc dùng thục địa
- Bao gồm: 12g thục địa, táo nhân, phục thần, hoàng kì, đẳng sâm, đương quy, mạch môn. 16g, bạch truật, hạt sen 16g, 4g quế nhục, cam thảo, mộc hương.
Bài thuốc dùng nấm linh chi
Đun nấm linh chi sắc với nước uống hàng ngày, duy trì ngày uống 3 lần.
Biện pháp phòng tránh trầm cảm và lo âu
Để phòng tránh những căn bệnh này, chúng ta có thể áp dụng một số biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả:
1. Tập thể dục thường xuyên
Tập thể dục không chỉ tốt cho sức khỏe thể chất mà còn có tác động tích cực đến sức khỏe tinh thần. Khi tập thể dục, cơ thể giải phóng các hormone như endorphin và serotonin, giúp cải thiện tâm trạng và giảm căng thẳng. Bạn có thể tham gia các hoạt động thể thao như đi bộ, chạy bộ, yoga, hoặc kickboxing để duy trì mức độ hoạt động thường xuyên.
2. Xây dựng mối quan hệ bền chặt
Có một hệ thống hỗ trợ mạnh mẽ từ bạn bè và gia đình là điều quan trọng để duy trì sức khỏe tinh thần. Hãy dành thời gian kết nối với những người thân yêu, tham gia các hoạt động xã hội, và tìm kiếm những sở thích mới để gặp gỡ những người mới.
3. Giảm căng thẳng và lo âu
Căng thẳng mãn tính là một trong những nguyên nhân phổ biến dẫn đến trầm cảm và lo âu. Để giảm căng thẳng, bạn có thể thực hành thiền định, chánh niệm, hoặc tập thở sâu. Những phương pháp này giúp tâm trí tập trung vào hiện tại và giảm bớt những suy nghĩ tiêu cực.
4. Chế độ ăn uống lành mạnh
Chế độ ăn uống có ảnh hưởng lớn đến tâm trạng và sức khỏe tinh thần. Ăn nhiều trái cây, rau quả, và các thực phẩm giàu omega-3 có thể giúp cải thiện tâm trạng và giảm nguy cơ trầm cảm. Tránh ăn thức ăn nhiều đường và chất béo, vì chúng có thể làm tăng căng thẳng và ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tinh thần.
5. Ngủ đủ giấc
Ngủ đủ giấc là điều cần thiết cho cả sức khỏe thể chất và tinh thần. Mất ngủ có thể làm tăng nguy cơ mắc trầm cảm và lo âu. Hãy duy trì thói quen ngủ đều đặn, tránh sử dụng thiết bị điện tử trước khi ngủ, và tạo môi trường ngủ thoải mái.
6. Hạn chế sử dụng mạng xã hội và chất kích thích
Sử dụng mạng xã hội quá mức có thể dẫn đến cảm giác cô đơn và giảm lòng tự trọng. Hãy hạn chế thời gian trên mạng xã hội và tránh sử dụng chất kích thích như rượu, thuốc lá, và caffeine, vì chúng có thể làm tăng lo âu và căng thẳng.
7. Thiền và luyện thở
Thiền và luyện thở là những phương pháp hiệu quả để giảm lo âu và căng thẳng. Thiền giúp tâm trí tập trung vào hiện tại, giảm bớt những suy nghĩ tiêu cực và tạo cảm giác bình tĩnh.
8. Duy trì cân nặng hợp lý
Béo phì có thể dẫn đến lòng tự trọng thấp và tăng nguy cơ trầm cảm. Hãy duy trì cân nặng hợp lý thông qua việc tập thể dục thường xuyên và ăn uống lành mạnh.
9. Đọc kỹ tác dụng phụ của thuốc kê đơn
Nếu bạn đang sử dụng thuốc kê đơn, hãy đọc kỹ tác dụng phụ để tránh những ảnh hưởng tiêu cực đến tâm trạng.
10. Tìm kiếm sự hỗ trợ chuyên nghiệp
Nếu bạn đang gặp khó khăn với trầm cảm hoặc lo âu, hãy tìm kiếm sự hỗ trợ từ các chuyên gia tâm lý hoặc bác sĩ. Tâm lý trị liệu và liệu pháp hành vi nhận thức (cbt) là những phương pháp điều trị hiệu quả cho trầm cảm và lo âu.
Trầm cảm và lo âu có thể được phòng tránh và kiểm soát bằng cách thay đổi lối sống và áp dụng các biện pháp tự nhiên, mỗi phương pháp đều đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe tinh thần. Hãy lên kế hoạch cho một lối sống lành mạnh ngay hôm nay để bảo vệ bản thân khỏi những vấn đề sức khỏe tinh thần này!
