Táo bón là một dạng rối loạn đường tiêu hóa, dẫn đến tình trạng đi phân khô, cứng đi kèm với cảm giác đau và cứng… Một số huyệt vị có tác dụng cải thiện tình trạng táo bón rất hiệu quả. Cùng Fuji Wellness tìm hiểu chi tiết hơn qua bài viết dưới đây nhé!
Táo bón dưới góc nhìn Đông y
Chứng táo bón là gì?
Trong Y Học Cổ Truyền, chức năng đại tiện do phủ Đại trường (Đại tràng) quản lý. Đại trường là một trong lục phủ, hình ống, nằm trong ổ bụng. Đầu trên nối với tiểu tràng ở Manh tràng, đầu dưới chính là Hậu môn. Đại trường và phế có kinh mạch liên hệ với nhau vì thế có quan hệ biểu lý. Đại trường là cơ quan tiến hành hấp thu nốt phần nước còn lại trong bã thức ăn và sau đó thải chất cặn bã ra ngoài.
Chức năng sinh lý chủ yếu của đại tràng là chủ chuyển hóa cặn bã. Đại tràng tiếp thu các chất phế thải và thủy dịch sau khi được tiểu tràng tiết biệt thanh trọc chuyển xuống, lại hấp thu nốt thủy dịch còn lại tạo thành phân, chuyển xuống phần cuối của đại tràng và thải ra ngoài hậu môn. Vì thế sách “ Tố Vấn – Linh Lan bí điển luận” viết: “Đại tràng là cơ quan chuyển đạo và biến hóa”. Chuyển đạo có nghĩa là nhận ở trên chuyển xuống dưới. Biến hóa là đem chất cặn bã hóa thành phân. Nếu chức năng chuyển hóa cặn bã của đại trường không bình thường xuất hiện chứng tiêu chảy, tiết tả, đi ngoài lẫn máu, táo bón,…
Tác dụng biến hóa chuyển đạo của Đại trường là sự tiếp nối chức năng giáng trọc của Vị. Đồng thời có quan hệ hạ giáng của Phế khí. Ngoài ra, tác dụng chuyển đạo của Đại trường có quan hệ với chức năng khí hóa của Thận. Thận âm bất túc có thể khiến dịch ở đại trường khô cạn mà gây táo bón. Khi thận dương hư hao thì khí hóa không đủ hiệu quả gây nên dương hư táo bón hoặc dương hư tiết tả.
Nguyên nhân và cơ chế gây bệnh táo bón kinh niên
Nguyên nhân dẫn đến táo bón kinh niên là gì? Theo Y Học Cổ Truyền các nguyên nhân có thể gây táo bón kinh niên như:
- Khí huyết âm dịch hư tổn
Chức năng tạng phủ hư tổn hoặc do bị bệnh lâu ngày khiến cho khí huyết âm dịch hư tổn. Khí hư nên vô lực; huyết hư, âm khuy nên trường đạo không được nhu dưỡng, giảm khả năng truyền tống, dẫn tới đại tiện táo kết hoặc đại tiện khó khăn.
- Âm hư hàn trệ
Do dương khí suy khiến âm hàn nội sinh lưu tại trường vị. Dương khí hư không thúc đẩy được âm khí nên âm khí bị ngưng trệ, khiến cho sức truyền tống của Đại trường giảm gây nên chứng tiện bí.
- Khí cơ uất trệ
Tình chí bất toại hoặc tức giận nhiều gây thương can, làm cho can mất chức năng sơ tiết hoặc do ngồi nhiều ít vận động khiến khí cơ uất trệ hoặc do ưu tư nhiều gây thương tỳ, khiến cho tỳ không vận hóa được thủy thấp để nhu nhuận đại trường, trường đạo mất nhu dưỡng nên phân táo, đại tiện khó khăn.
- Do ăn uống
Ăn uống không điều độ hoặc ăn quá nhiều đồ ngọt béo mà sinh đàm, đàm tích tụ lâu ngày hóa nhiệt, đàm nhiệt nội trở làm ảnh hưởng chức năng thông giáng của khí cơ, khiến trường vị tích nhiệt, hao tổn tân dịch, trường đạo mất nhu dưỡng mà gây táo bón.
Các huyệt vị cải thiện tình trạng táo bón
Huyệt thiên khu
– Vị trí huyệt: Huyệt đạo nằm ở vùng bụng. Nằm ngửa trên mặt phẳng để xác định huyệt. Đo từ rốn sang hai bên khoảng 2 thốn (1 thốn bằng độ dài đốt giữa ngón tay trỏ) sẽ tìm được huyệt đạo này. Hoặc xác định từ rốn thẳng ngang sang hai bên, cạnh bờ ngoài cơ thẳng bụng hai bên.
Huyệt thiên khu là một trong 36 huyệt vị quan trọng. Thiên có nghĩa là trời, khu có nghĩa là nơi. Tên huyệt mang ý nghĩa đây là nơi tiếp nhận nguồn năng lượng kinh khí dồi dào nhất.
– Cách day bấm huyệt: Dùng ngón tay day bấm huyệt, xoay tròn theo chiều kim đồng hồ và ngược lại, trong vòng 3 phút. Ngày day 3-4 lần.
– Tác dụng: Day ấn huyệt thiên khu giúp cải thiện bệnh lý đường ruột, kích thích nhu động ruột, giảm đau bụng do đầy hơi, cải thiện tình trạng khó tiêu…
Huyệt trung quản
– Vị trí huyệt: Huyệt đạo khá dễ xác định trên cơ thể. Người bệnh nên nằm ngửa trên mặt phẳng, lấy giao điểm của đường giữa rốn và đường thẳng ngang đi qua bờ dưới sườn, đó chính là vị trí huyệt trung quản.
Huyệt trung quản là vị trí huyệt hội của mạch nhâm với ba kinh dương ở chân. Huyệt thuộc mạch nhâm, đường kinh chạy giữa dọc trước cơ thể, đóng vai trò vận hành khí huyết ở phần âm của cơ thể.
– Cách day bấm huyệt: Dùng ngón tay day bấm huyệt, xoay tròn theo chiều kim đồng hồ và ngược lại, trong vòng 3 phút. Ngày day 3-4 lần.
– Tác dụng: Day ấn huyệt trung quản hành khí hoạt huyết, hỗ trợ co bóp, tăng tiết dịch ruột, làm mềm phân, hạn chế tình trạng táo bón hiệu quả.
Huyệt túc tam lý
– Vị trí huyệt: Ngồi trên ghế, đặt lòng bàn chân chạm đất. Sau đó xác định chỗ lõm phía ngoài tại khớp gối bằng cách dùng ngón tay ấn nhẹ. Từ vị trí lõm đó, đo xuống 3 thốn chính là điểm huyệt đạo cần tìm.
Huyệt túc tam lý có công dụng điều hòa khí huyết khắp cơ thể, tăng sinh khí, nguyên khí và nuôi dưỡng huyết. Là huyệt được ứng dụng rất nhiều trong việc điều trị bệnh trên lâm sàng, được ví như huyệt để tăng cường sức khỏe của cơ thể.
– Cách day bấm huyệt: Dùng ngón tay day bấm huyệt, xoay tròn theo chiều kim đồng hồ, trong vòng 3 phút. Ngày day 3-4 lần.
– Tác dụng: Tác động huyệt túc tam lý giúp cân bằng hệ thống tiêu hóa, nhuận trường trong khung đại tràng, tăng co bóp cơ trơn ở đường ruột; rất hiệu quả đối với bệnh nhân táo bón cấp tính hoặc táo bón mạn tính lâu năm. Ngoài ra, huyệt giúp tăng cường sức đề kháng cơ thể, hạn chế việc tà khí xâm phạm gây chứng tiện bí.
Huyệt tam âm giao
– Vị trí huyệt: Chính giữa mắt cá chân trong, đo thẳng lên 3 thốn, cách bờ sau xương chày 1 khoát ngón tay (bề ngang ngón tay trỏ).
Huyệt hội của ba kinh âm (kinh can, thận, tỳ). Bởi huyệt là nơi đi qua của ba đường kinh âm, nên sẽ tác động lên cả ba tạng can, tạng thận, tạng tỳ, dưỡng phần huyết, phần âm trong cơ thể.
– Cách day bấm huyệt: Dùng ngón tay day bấm huyệt, xoay tròn theo chiều kim đồng hồ, trong vòng 3 phút. Ngày day 3-4 lần.
– Tác dụng: Tam âm giao có vai trò quan trọng trong hỗ trợ điều trị táo bón, nhuận tràng, tăng cường lượng dịch trong ruột, hỗ trợ làm mềm khuôn phân, cải thiện bệnh tình hiệu quả… Đặc biệt với bệnh nhân mắc bệnh đã lâu năm.
Lưu ý: Không day bấm huyệt với phụ nữ có thai.
Huyệt thái khê
– Vị trí huyệt: Phần lõm của bờ sau mắt cá chân trong.
Huyệt thái khê thuộc đường kinh túc thiếu âm thận. Huyệt giữ một vai trò rất ý nghĩa đối với cơ thể vì thuộc 14 yếu huyệt, nâng cao chính khí của cơ thể.
– Cách day bấm huyệt: Dùng ngón tay day bấm huyệt, xoay tròn theo chiều kim đồng hồ, trong vòng 3 phút. Ngày day 3-4 lần.
– Tác dụng: Day ấn huyệt giúp bổ thận, tăng cường sức khỏe cho người bệnh. Nên áp dụng day bấm huyệt này đối với trường hợp người bệnh cao tuổi, chính khí suy yếu, khí cơ bạc nhược, hệ thống đường ruột yếu kém, gặp khó khăn về vấn đề đại tiện.
Ngoài ra, bệnh nhân cần thay đổi chế độ ăn uống phù hợp với thể trạng, độ tuổi, giới tính. Ăn nhiều chất xơ, muối khoáng, vitamin, dầu mỡ, nước… để hỗ trợ đường tiêu hóa “làm việc” hanh thông, phòng chứng táo bón. Nên kết hợp chế độ ăn, chế độ tập luyện phù hợp với thể trạng.
