Đau thần kinh tọa (hay còn gọi là đau dây thần kinh tọa) là một căn bệnh nghiêm trọng, ảnh hưởng đến rất nhiều khía cạnh trong cuộc sống của người bệnh. Việc tìm hiểu về chứng bệnh này cùng với các phương pháp điều trị sẽ giúp người bệnh có cái nhìn rõ ràng hơn, từ đó giảm bớt lo âu và an tâm hơn trong quá trình điều trị và hồi phục.
Bệnh đau thần kinh tọa có chữa được không?
Đau thần kinh tọa thường bắt đầu ở vùng lưng dưới, sau đó lan dần xuống chân và bàn chân. Tình trạng này xuất hiện chủ yếu do áp lực lên dây thần kinh cột sống, thường là do thoát vị đĩa đệm hoặc gai cột sống. Khoảng 90% người bị đau thần kinh tọa có thể hồi phục nhanh chóng chỉ sau vài tuần nhờ vào việc áp dụng các biện pháp chăm sóc tại nhà và sử dụng thuốc giảm đau. Tuy nhiên, nếu tình trạng tiến triển nghiêm trọng, người bệnh có thể cần đến sự can thiệp phẫu thuật để tránh những biến chứng nguy hiểm.
Nguyên nhân chính của đau thần kinh tọa
Đau thần kinh tọa có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, nhưng 2 nguyên nhân phổ biến nhất là:
- Thoát vị đĩa đệm: Khi đĩa đệm giữa các đốt sống bị lệch ra ngoài, chúng có thể chèn ép vào dây thần kinh tọa, gây ra cơn đau.
- Gai xương: Sự phát triển bất thường của xương có thể tạo ra áp lực lên dây thần kinh và dẫn đến tình trạng đau.
Ngoài ra, tuổi tác, thói quen sinh hoạt không lành mạnh, và di truyền cũng là những yếu tố góp phần vào nguy cơ mắc bệnh.
Triệu chứng của đau thần kinh tọa
Các triệu chứng điển hình của đau thần kinh tọa bao gồm:
- Cơn đau nhói hoặc đau rát trải dài từ lưng dưới xuống chân.
- Cảm giác ngứa ran hoặc tê chân.
- Yếu cơ bắp ở chân, làm hạn chế khả năng vận động.
Tùy thuộc vào từng trường hợp, cường độ và thời gian xuất hiện của triệu chứng có thể khác nhau.
Biến chứng nếu bệnh không được điều trị
Nếu không được điều trị kịp thời, đau thần kinh tọa có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng. Một số biến chứng phổ biến bao gồm:
- Trượt đĩa đệm hoặc thoát vị đĩa đệm
Khi dây thần kinh bị chèn ép kéo dài, nguy cơ trượt đĩa đệm hoặc thoát vị đĩa đệm tăng cao. Tình trạng này không chỉ gây đau mà còn làm giảm chức năng của hệ thần kinh.
- Mất cảm giác hoặc yếu cơ chân
Người bệnh có thể đối mặt với tình trạng mất cảm giác hoặc yếu cơ ở chân. Điều này nghiêm trọng đến mức có thể làm giảm khả năng đi lại và tham gia các hoạt động hàng ngày.
- Chức năng ruột hoặc bàng quang
Trong những trường hợp nặng, bệnh nhân có thể gặp các vấn đề liên quan đến chức năng ruột hoặc bàng quang, dẫn đến tình trạng tiêu chảy hoặc tiểu không tự chủ.
Tổn thương thần kinh vĩnh viễn cũng có thể xảy ra nếu dây thần kinh không được phục hồi kịp thời, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.
Hướng dẫn điều trị đau thần kinh tọa
Việc điều trị đau thần kinh tọa phụ thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của tình trạng bệnh. Dưới đây là một số phương pháp điều trị hiệu quả.
Tự chăm sóc tại nhà
Trước khi xét đến các phương pháp điều trị chuyên sâu hơn, người bệnh có thể thực hiện một số biện pháp tự chăm sóc tại nhà để cải thiện tình trạng.
Chườm đá hoặc chườm nóng
Chườm lạnh và chườm nóng đều là những phương pháp đơn giản nhưng hiệu quả trong việc giảm đau.
- Chườm lạnh: Giúp giảm sưng và tạm thời giảm cảm giác đau. Bạn có thể dùng túi nước đá hoặc gói thực phẩm đông lạnh bọc trong khăn sạch và đặt lên vùng lưng dưới trong khoảng 15-20 phút. Thực hiện vài lần mỗi ngày để có kết quả tốt nhất.
- Chườm nóng: Sau khi tình trạng sưng đã giảm, bạn có thể chuyển sang chườm nóng để giúp thư giãn cơ bắp và tăng cường lưu thông máu. Sử dụng miếng đệm sưởi hoặc đèn hồng ngoại với chế độ nhiệt thấp để tránh bỏng.
Dùng thuốc
Nhiều loại thuốc có thể được chỉ định để giảm đau và chống viêm:
- Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) như ibuprofen hay naproxen có thể giúp giảm viêm và đau.
- Steroid đường uống như prednisone hỗ trợ trong việc giảm triệu chứng nặng hơn.
- Thuốc chống co giật như gabapentin có tác dụng giảm đau thần kinh hiệu quả.
Lưu ý rằng trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào, người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ để đảm bảo an toàn và hiệu quả.
Các bài tập kéo giãn nhẹ nhàng
Bên cạnh việc chườm nóng hoặc lạnh, việc thực hiện các bài tập kéo giãn có thể giúp giảm triệu chứng đau đáng kể. Những bài tập này không chỉ giúp kéo giãn các cơ bị căng mà còn tăng cường sức mạnh cho hệ thống cơ xương khớp.
- Kéo giãn lưng dưới: Nằm ngửa và kéo một chân về phía ngực. Giữ tư thế này trong vòng 30 giây rồi đổi chân.
- Kéo giãn gân kheo: Ngồi với một chân duỗi thẳng và chân kia co lại. Cúi người về phía chân duỗi, giữ tư thế trong 20-30 giây.
Nên thực hiện các bài tập này dưới sự hướng dẫn của chuyên gia để tránh gây thêm tổn thương.
Vật lý trị liệu
Vật lý trị liệu là một lựa chọn rất tốt cho những người bị đau thần kinh tọa. Qua quá trình này, người bệnh sẽ được các chuyên gia giúp đỡ để cải thiện tình trạng và tăng cường sức khỏe tổng thể.
Lợi ích của vật lý trị liệu:
- Tăng cường sức mạnh cho cột sống: Những bài tập vật lý trị liệu giúp củng cố các cơ vùng lưng dưới, bụng, mông và hông, hỗ trợ trong việc giảm đau và cải thiện chức năng.
- Kéo giãn cơ: Vật lý trị liệu giúp giải phóng các cơ bị căng cứng, mang lại cảm giác thoải mái và linh hoạt hơn cho cơ thể.
- Duy trì vận động: Người bệnh sẽ được hướng dẫn để duy trì hoạt động thể chất, tránh tình trạng nằm lâu gây ra sự tê liệt và giảm khả năng vận động.
Người bệnh có thể tham gia các buổi tập luyện vật lý trị liệu theo lịch trình do bác sĩ đưa ra, đảm bảo đạt được hiệu quả tốt nhất.
Tiêm steroid
Tiêm steroid là một phương pháp trị liệu hiệu quả cho những trường hợp đau thần kinh tọa nghiêm trọng.
Tiêm steroid ngoài màng cứng:
Phương pháp này nhằm giảm đau và kiểm soát phản ứng viêm tại khu vực dây thần kinh tọa. Steroid được tiêm vào khoang ngoài màng cứng giúp giảm đau nhanh chóng và tạo điều kiện thuận lợi cho người bệnh tham gia các bài tập vật lý trị liệu.
- Cách thức thực hiện: Quy trình tiêm thường diễn ra trong môi trường bệnh viện hoặc phòng khám chuyên khoa, được thực hiện bởi bác sĩ có kinh nghiệm. Trước khi tiêm, bệnh nhân sẽ được kiểm tra sức khỏe tổng quát để đảm bảo an toàn.
- Lợi ích: Việc tiêm steroid ngoài màng cứng không chỉ giúp giảm cơn đau một cách tức thì mà còn giúp chẩn đoán nguyên nhân gây đau.
Tiêm phong bế rễ thần kinh
Phương pháp tiêm này được thực hiện gần dây thần kinh cột sống. Thuốc có tác dụng giảm viêm và làm tê liệt cơn đau do dây thần kinh truyền tới.
- Quy trình thực hiện: Tương tự như tiêm steroid ngoài màng cứng, quy trình này cần được thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa và trong điều kiện y tế an toàn để tránh rủi ro.
- Hiệu quả: Tiêm phong bế rễ thần kinh có thể giúp giảm cơn đau ngay lập tức và hỗ trợ quá trình hồi phục sau này.
Phẫu thuật
Trong trường hợp các phương pháp điều trị trên không mang lại hiệu quả, phẫu thuật có thể trở thành một lựa chọn cần thiết. Đây là phương pháp cuối cùng nhằm giải quyết tình trạng đau thần kinh tọa nghiêm trọng.
Khi nào nên xem xét phẫu thuật?
- Nếu cơn đau kéo dài hơn ba tháng mà không có dấu hiệu cải thiện.
- Khi người bệnh gặp phải các triệu chứng nặng như mất cảm giác hoặc yếu chân.
- Nếu các phương pháp điều trị khác không giúp giảm đau hoặc cải thiện tình trạng.
Các loại phẫu thuật phổ biến
- Phẫu thuật thoát vị đĩa đệm: Làm giảm áp lực lên dây thần kinh bằng cách loại bỏ phần đĩa đệm bị thoát vị.
- Phẫu thuật giải áp: Giải phóng các dây thần kinh bị chèn ép do các cấu trúc xương hoặc mô mềm.
Mặc dù phẫu thuật có thể mang lại những kết quả tích cực, người bệnh nên cân nhắc kỹ lưỡng và thảo luận với bác sĩ về rủi ro cũng như lợi ích trước khi quyết định.
Các phương pháp điều trị khác
Ngoài những phương pháp đã được đề cập, còn có một số phương pháp điều trị khác mà bệnh nhân có thể tham khảo.
Sử dụng thực phẩm chức năng
Một số loại thực phẩm chức năng được nghiên cứu và cho thấy có tác dụng chống viêm và giảm đau, như omega-3, curcumin hay glucosamine.
Lợi ích của thực phẩm chức năng
- Giảm viêm và đau: Omega-3 có đặc tính chống viêm và có thể hỗ trợ trong việc giảm đau do đau thần kinh tọa.
- Tăng cường sức khỏe xương khớp: Glucosamine có thể giúp tái tạo và duy trì sụn khớp, hỗ trợ trong quá trình hồi phục.
Người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng bất kỳ thực phẩm chức năng nào để đảm bảo an toàn và hiệu quả.
Tập yoga
Yoga là một phương pháp tuyệt vời giúp cải thiện sức khỏe thể chất và tinh thần.
Lợi ích của yoga
- Thư giãn tinh thần: Yoga giúp giảm căng thẳng và lo âu, điều này có thể làm giảm cảm giác đau và cải thiện chất lượng cuộc sống.
- Tăng cường sức mạnh và độ linh hoạt: Các động tác yoga giúp kéo giãn và tăng cường sức mạnh cho các cơ, hỗ trợ trong việc phục hồi chức năng.
Các bài tập yoga hữu ích cho người bị đau thần kinh tọa:
- Tư thế trẻ em: Giúp kéo giãn lưng dưới và giảm áp lực lên dây thần kinh tọa.
- Tư thế rắn hổ mang: Kích thích lưu thông máu và giúp cải thiện tính linh hoạt của cơ bắp.
Châm cứu – Phương pháp cổ truyền chữa đau thần kinh tọa
Châm cứu là một phương pháp điều trị cổ truyền Trung Quốc đã được chứng minh có hiệu quả trong việc giảm đau.
Lợi ích của châm cứu
- Giảm đau nhanh chóng: Các đầu kim châm cứu tác động vào các huyệt giúp ức chế đường dẫn truyền đau đến hệ thần kinh trung ương, giải phóng các hoá chất như opioid, endorphin, cortisol giúp giảm đau tự nhiên.
- Cải thiện chức năng thần kinh: châm cứu giúp cải thiện khả năng dẫn truyền của dây thần kinh bị chèn ép. Từ đó giúp cho các tín hiệu được truyền đạt tốt hơn.
- Cải thiện tuần hoàn: Châm cứu có tác dụng kích thích giải phóng adenosine tại vị trí kích thích bằng kim và giúp tăng lưu lượng máu cục bộ tại vùng châm. Làm các mô cơ tổn thương vùng lưng được nuôi dưỡng tốt hơn, nhanh hồi phục.
- Giảm căng thẳng, mệt mỏi: châm cứu làm giảm bớt căng thẳng, áp lực và stress cho người bệnh, giúp an thần và dễ ngủ hơn.
- An toàn, hiệu quả: Châm cứu có tác dụng tốt trong giảm đau và tình trạng co cứng cơ. Hạn chế tối đa nguy cơ tác dụng phụ do lạm dụng thuốc giảm đau.
- Một bài báo cáo từ Trung Quốc (Mei Ji-2015) tổng hợp nhiều nghiên cứu lâm sàng đánh giá tác dụng phương pháp châm cứu đối với 1842 người bệnh đau thần kinh toạ: Chỉ ra rằng châm cứu có hiệu quả cao về mặt lâm sàng, giảm cường độ đau và tăng ngưỡng chịu đau ở người bệnh đau thần kinh tọa so với dùng thuốc.
Ai nên thực hiện châm cứu?
- Những người bị đau thần kinh tọa muốn tìm kiếm phương pháp tự nhiên không sử dụng thuốc.
- Người bệnh muốn kết hợp châm cứu cùng với các phương pháp điều trị truyền thống để đạt hiệu quả tốt hơn.
Quy trình châm cứu chữa đau thần kinh tọa
Tuỳ theo nguyên nhân gây đau mà phác đồ châm cứu và điều trị có thể khác nhau. Cụ thể:
Châm cứu chữa đau thần kinh tọa do phong hàn thấp
Triệu chứng: Sau nhiễm lạnh, ẩm thấp, người bệnh đau từ thắt lưng hoặc từ mông xuống chân, đau có điểm khu trú, chưa có teo cơ, đau tăng khi trời lạnh, chườm ấm dễ chịu. Sợ gió, sợ lạnh, đại tiện có thể bình thường hoặc nát, tiểu tiện trong, chất lưỡi nhợt, rêu lưỡi trắng mỏng. Mạch phù hoặc phù khẩn.
Châm cứu: Châm tả các huyệt
- Nếu đau dọc theo kinh Bàng quang: A thị huyệt, Giáp tích L4 – L5, L5 – S1, Thận du, Đại trường du, Trật biên, Ân môn, Thừa phù, Ủy trung, Thừa sơn, Côn lôn.
- Nếu đau dọc theo kinh Đởm: A thị, Giáp tích L4 – L5, L5 – S1, Thận du, Đại trường du, Hoàn khiêu, Phong thị, Dương lăng tuyền, Huyền chung, Khâu khư.
- Kỹ thuật châm: kích thích kim mạnh, thời gian lưu kim mỗi lần là 5-10 phút.
- Nếu đau ở cả hai kinh Bàng quang và kinh Đởm thì châm các huyệt ở cả 2 kinh.
Châm cứu chữa đau thần kinh tọa thể phong hàn thấp kết hợp can thận hư
Triệu chứng: Thường gặp ở những người đau thần kinh tọa do thoái hoá cột sống. Đau vùng thắt lưng lan xuống mông, chân dọc theo đường đi của dây thần kinh tọa, đau có cảm giác tê bì, nặng nề, có thể teo cơ, bệnh kéo dài, dễ tái phát. Kèm theo triệu chứng ăn kém, ngủ ít. Chất lưỡi nhạt bệu, rêu lưỡi trắng dày và nhớt. Mạch nhu hoãn hoặc trầm nhược.
Châm cứu: Châm tả các huyệt giống thể phong hàn
- Nếu đau dọc theo kinh Bàng quang: A thị huyệt, Giáp tích L4 – L5, L5 – S1, Thận du, Đại trường du, Trật biên, Ân môn, Thừa phù, Ủy trung, Thừa sơn, Côn lôn.
- Nếu đau dọc theo kinh Đởm: A thị, Giáp tích L4 – L5, L5 – S1, Thận du, Đại trường du, Hoàn khiêu, Phong thị, Dương lăng tuyền, Huyền chung, Khâu khư.
- Kỹ thuật châm: kích thích kim mạnh, thời gian lưu kim mỗi lần là 5-10 phút.
- Nếu đau ở cả hai kinh Bàng quang và kinh Đởm thì châm các huyệt ở cả 2 kinh.
Châm bổ các huyệt: Can du, Thận du, Thái khê, Phi dương, Tam âm giao. Kích thích kim nhẹ và vừa, thời gian lưu kim cho 1 lần châm là 20-30 phút.
Châm cứu chữa đau thần kinh tọa thể huyết ứ
Triệu chứng: đau thần kinh tọa do chấn thương hoặc do thoát vị đĩa đệm. Đau đột ngột, dữ dội tại một điểm, đau lan xuống chân, hạn chế vận động nhiều, chất lưỡi tím, có điểm ứ huyết. Mạch sáp.
Châm cứu: Châm tả các huyệt giống thể phong hàn thấp
- Nếu đau dọc theo kinh Bàng quang: A thị huyệt, Giáp tích L4 – L5, L5 – S1, Thận du, Đại trường du, Trật biên, Ân môn, Thừa phù, uỷ trung, Thừa sơn, Côn lôn.
- Nếu đau dọc theo kinh Đởm: A thị, Giáp tích L4 – L5, L5 – S1, Thận du, Đại trường du, Hoàn khiêu, Phong thị, Dương lăng tuyền, Huyền chung, Khâu khư.
- Kỹ thuật châm: kích thích kim mạnh, thời gian lưu kim mỗi lần là 5-10 phút.
- Nếu đau ở cả hai kinh Bàng quang và kinh Đởm thì châm các huyệt ở cả 2 kinh.
Châm thêm huyệt: Huyết hải
Châm cứu chữa đau thần kinh tọa thể thấp nhiệt
Triệu chứng: đau thần kinh tọa do viêm nhiễm hoặc thể phong hàn thấp chưa điều trị khỏi hoàn toàn. Đau có cảm giác nóng rát, đau nhức như kim châm, chân đau nóng hơn so với bên lành, chất lưỡi hồng hoặc đỏ, rêu lưỡi vàng mỏng hoặc dày, mạch hoạt sác.
Châm cứu: Châm tả các huyệt giống thể phong hàn thấp
- Nếu đau dọc theo kinh Bàng quang: A thị huyệt, Giáp tích L4 – L5, L5 – S1, Thận du, Đại trường du, Trật biên, Ân môn, Thừa phù, uỷ trung, Thừa sơn, Côn lôn.
- Nếu đau dọc theo kinh Đởm: A thị, Giáp tích L4 – L5, L5 – S1, Thận du, Đại trường du, Hoàn khiêu, Phong thị, Dương lăng tuyền, Huyền chung, Khâu khư.
- Kỹ thuật châm: kích thích kim mạnh, thời gian lưu kim mỗi lần là 5-10 phút.
- Nếu đau ở cả hai kinh Bàng quang và kinh Đởm thì châm các huyệt ở cả 2 kinh.
Các phương pháp châm cứu có thể áp dụng:
- Nhĩ châm: Châm cứu tại các huyệt trên loa tai để tác động đến các cơ quan trong cơ thể. Có thể dùng kim châm cứu thông thường hoặc kim cài nhĩ, lưu kim từ 5-7 ngày và theo dõi vệ sinh tai.
- Điện châm: Dùng điện với tần số phù hợp để giảm đau, kết hợp với huyệt hào châm và nhĩ châm.
- Laser châm: Sử dụng tia laser chiếu vào các huyệt trong khoảng 15-20 phút, thường áp dụng cho những người sợ kim hoặc có nguy cơ nhiễm trùng.
- Thuỷ châm: Tiêm các loại thuốc như Vitamin B1, B6, B12 vào các huyệt để giảm đau.
- Cấy chỉ: Cấy chỉ catgut hoặc chỉ tự tiêu vào các huyệt để điều trị, thực hiện mỗi 2 tuần.
Chăm sóc cho người bệnh sau khi điều trị
Sau khi điều trị, việc chăm sóc và theo dõi tình trạng sức khỏe của người bệnh là rất cần thiết.
- Theo dõi triệu chứng
Người bệnh nên chú ý đến các triệu chứng xuất hiện sau khi điều trị. Nếu có bất kỳ dấu hiệu nào bất thường như đau dữ dội, tê liệt hoặc mất cảm giác, cần ngay lập tức liên hệ với bác sĩ.
- Tuân thủ chế độ phục hồi
Người bệnh nên tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ về chế độ nghỉ ngơi, tập luyện và chế độ dinh dưỡng. Điều này giúp cải thiện sức khỏe tổng thể và ngăn ngừa tái phát.
- Tham gia các buổi tái khám
Việc tham gia các buổi tái khám là rất quan trọng để bác sĩ có thể đánh giá tình trạng sức khỏe và điều chỉnh phương pháp điều trị nếu cần thiết.
Kết luận
Đau thần kinh tọa là một căn bệnh khó chịu nhưng hoàn toàn có thể điều trị và kiểm soát hiệu quả. Qua việc hiểu rõ về các phương pháp điều trị như tự chăm sóc tại nhà, vật lý trị liệu, tiêm steroid và phẫu thuật, người bệnh có thể tự tin hơn trong hành trình bảo vệ sức khỏe của mình. Việc chăm sóc bản thân, duy trì vận động đều đặn cùng với sự hỗ trợ của chuyên gia y tế sẽ giúp bạn vượt qua cơn đau và trở lại với cuộc sống bình thường.
